Svo langt frá heimsins vígaslóð?

Þó að hryllingur seinni heimsstyrjaldarinnar hafi enn grúft yfir heiminum 17. júní 1944 hélt þjóðin fagnandi, full bjartsýni á Þingvöll til að að stofna lýðveldið eftir nær sjö alda baráttu við að endurheimta sjálfstæði sitt og frelsi. Mér er dagurinn mjög minnisstæður vegna þess að ég fékk ekki að fara með föður mínum og vinum hans. Kannski sárnaði mér aðallega vegna þess að fararskjótinn var boddýbíll. Ég var þá tæplega þriggja ára gamall en man vel þá helgi sem var yfir deginum og hve faðir minn var snortinn. Hann greiddi þó atkvæði gegn því að slíta konungssambandinu – taldi það rangt meðan vinir og velunnarar voru hersetnir.

Ég var því ekki viðstaddur þegar verðlaunaljóð Huldu (Unnar Bjarklind), Hver á sér fegra föðurland, var flutt við athöfnina í slagviðrinu við lag Emils Thoroddsen, sem ásamt öðru kom tárumum fram í augu viðstaddra. Ljóð og lag fékk síðan sess sem einn fallegasti ættjarðarsöngur okkur. Ég þykist muna að faðir minn hafi haft orð á því löngu seinna hvað rigningin þennan dag faldi vel táraflóðið hjá sér og öðrum.

Kvæðið var í hróplegri mótsögn við harðar staðreyndir samtímans á Íslandi nema fyrsta ljóðlínan: Hver á sér fegra föðurland/, sem „enginn“ var og er rétta svarið við. En ljóðlínurnar: Með friðsæl býli, ljós og ljóð/ svo langt frá heimsins vígaslóð/ báru aðeins vott um fallega ósk landinu til handa. Fjölmennt hernámslið skyggði á allt mannlíf með tugum þúsunda hermanna (um 25% af þjóðinni). Heimsins vígaslóð lá við bæjarhlaðið og hátt í 300 Íslendingar, mest sjómenn, fórust í stríðinu.

Á mínu heimili voru sífelldar áhyggjur vegna afdrifa afa míns, ömmu, allrar stórfjölskyldunnar og vina sem bjuggu við hernám ófreskjunnar í konungsríkinu sem við vorum að losa okkur frá. Fréttir bárust ekki nema örsjaldan fyrir velvilja lykilmanna. Ég minnist ótta við loftárásir nazista, sem urðu þó fáar. Ég kynntist samt jafnöldrum mínum seinna sem hlutu örkuml af völdum Þjóðverja. Allir áttu um sárt að binda.

Ég syng kvæði Huldu samt glaður í hvert sinn og lít á söng minn sem áhrínsorð og spara mig hvergi þegar ég syng síðustu tvær ljóðlínurnar. Um leið horfi ég áminnandi á nærstadda: Svo aldrei framar Íslands byggð/ sé öðrum þjóðum háð./

Það var rétt og eðlilegt að líta fram hjá óþægilegum staðreyndum á þessum mikla sælu- og sigurdegi 17. júní 1944, gleyma blóðbaðinu um stóran hluta heims sem náði alveg að Íslandsströndum, gleyma um stund 30-40 þúsund erlendum hermönnum sem höfðu hernumið okkur. Þeir tilheyrðu öflum sem börðust fyrir friði, frelsi og réttlæti að mati okkar langflestra þó að alltaf séu þeir til sem vilja vera í liði með ófreskjum.

Þjóðin var einsleit á þessum tíma að undanskildu hernámsliðinu, sem var stundum til vandræða. Þeir fáu sem voru af erlendu bergi brotnir, eins og móðir mín, hálf íslensk og hálf dönsk, en ólst upp í Danmörku, féllu vel að þjóðinni þó að ég hafi stundum fengið að heyra að ég væri helv… Bauni! Bót var að þarna töluðu þeir sem síst töldust þungavigtarmenn. Aðkomufólk naut engrar sérstakrar þjónustu en lagaði sig að þjóðinni. Þjóðinni var ekki ætlað að laga sig að siðum þess og tungu. Margt gott lærðu þó aðilar hvorir af öðrum.

En hvernig hefur draumsýn Huldu ræst?

Dreymdi hana að íbúar landsins af erlendum toga yrðu hátt í fjórðungur eins og nú er og færi ört fjölgandi? Þeir voru um 12% árið 2018. Með sama vexti yrðu innfæddir innan við helmingur íbúa á fjórða tug aldarinnar.

Dreymdi hana að íslenskan nægði ekki lengur fyrir almenning í daglegu lífi? Dugar ekki einu sinni að hafa vald á ensku sem er orðið lingua franca á Íslandi og stefnir ört í að verði að aðalmáli þjóðarinnar. Sá galli er hins vegar að innflytjendur eru margir ekki talandi á því máli. Dómsvaldið og skólarnir þurfa að bjóða upp á túlkaþjónustu á tugum tungumála.

Dreymdi hana að 70-75% þeirra sem eru úrskurðaðir í gæsluvarðhald þessi misserin væru erlendir ríkisborgarar þó að íslenskum ríkisborgurum hafi einnig fjölgað í þessu ógæfuliði?

Dreymdi hana að alvarlegum ofbeldisglæpum myndi vaxa svo fiskur um hrygg að jafnvel morð myndu nánast hverfa inn í fréttasuðið og að yfirmenn lögreglu teldu þörf á að vara við að börn væru að taka lögin í sínar hendur vegna barnaníðinga, sem yfirvöld réðu ekki við?

Dreymdi hana að drjúgur meirihluti þeirra sem þægju atvinnuleysisbætur væri erlendir ríkisborgarar og margir þeirra varanlega eins og er staðreyndin í nágrannalöndum, aðallega um þá sem koma frá löndum sem kenna sig við íslam?

Dreymdi hana að hér yrðu starfræktar moskur til að boða niðurbrot kristninnar og vestrænnar menningar og að íslenskir skattborgarar ættu að styðja stríðið gegn sjálfum sér t.d. með því að leggja til lóð undir mosku í Sogamýrinni? Ættu þó engum að vera skotaskuld úr því að kynna sér að moskur eru ekki aðeins tilbeiðsluhús heldur víghreiður í þessu stríði.

Landið er enn fagurt og frítt en víglínan hefur færst enn frekar inn til landsins, vegna erlendrar ógnar, sem við ráðum takmarkað við en einnig vegna innlendrar ógnar sem við ættum að ráða við að fullu.

Var þjóðin að fagna þessari framtíðarsýn á Þingvöllum 17. júní 1944?

Þessi grein birtist í Mbl 27.janúar 2025